Jednym ze zwierząt, które od stuleci wywołuje u ludzi lęk i niepokój jest szczur. Jest to rodzaj gryzonia z rodziny myszowatych. Można zaliczyć do niego kilkadziesiąt gatunków występujących na całej ziemi. Szczur spotkany jest w stanie dzikim, jak też jako zwierzę domowe i hodowlane (do badań laboratoryjnych). Gryzoń ten występuje także w Polsce, zarówno w miastach, jak i na wsiach. Skoro jest tak popularny i towarzyszy ludzkości od wieków, czemu nadal wywołuje taki lęk? Czy nasz strach jest uzasadniony, czy to wyłącznie irracjonalna obawa?

Legendarna żywotność gryzonia
O możliwościach przetrwania szczurów krążą legendy. W obiegowym rozumieniu pojawia się przekonanie, że są w stanie przeżyć wybuch bomby atomowej, czy przetrwać najbardziej śmiercionośną epidemię. Jak w każdej legendzie, także i w tej kryje się ziarnko prawdy. Głównym powodem jest „sposób na życie” gryzoni. Otóż żyją pod ziemią, gdzie siła rażenia fali uderzeniowej jest mniejsza niż na powierzchni, a także przepływ powietrza jest mniejszy. Stężenie skażonego w wyniku wybuchu powietrza w kanalizacjach i tunelach jest mniejsze.

Istnieją pogłoski potwierdzające wybitne zdolności przetrwania. Przeprowadzane na wyspach Pacyfiku próby jądrowe w latach 40. i 50. doprowadziły do kilkudziesięciu wybuchów nuklearnych, w wyniku których poważnie ucierpiało całe otoczenie przyrodnicze. Wykryto mimo tego na nich obecność żywych szczurów. Innym niepokojącym zjawiskiem dowodzącym nieprzeciętnej żywotności szczurów było odkrycie w brytyjskich hrabstwach Berkshire i Hampshire odporności niektórych gryzoni na trutki. Tamtejsi naukowcy odkryli w zwierzęcym DNA mutacje, dzięki czemu gryzonie wykazywały odporność na trujące substancje.

Niewątpliwie ta wyjątkowa siła przetrwania u szczurów, która wydaje się ludziom wręcz nienaturalna sprawia, że zwierzęta te wywołują niepokój.

Niezwykłe tempo rozmnażania
Przeciętny szczur, żyjący w stanie dzikim, osiąga dorosłość płciową już w wieku 5 tygodni. Od tego momentu może się rozmnażać, a samica jest w stanie wydawać na świat niemal jeden miot za drugim. W każdym takim miocie może znajdować się od kilku do kilkunastu młodych. To sprawia, że szczury mogą w bardzo krótkim czasie bardzo szybko rozbudować lub odbudować swoją populację. Jest to także niepokojące dla ludzi. Obawę wywołuje niekontrolowana plaga gryzoni, której liczebność będzie ciężko opanować.

Choroby roznoszone przez szczury
Zdecydowanie jednak tym, co najbardziej odstręcza ludzi od wspomnianych gryzoni jest ogromna liczba niebezpiecznych, zakaźnych chorób, które przenoszą. Do najczęstszych i najgroźniejszych zalicza się:

• gorączkę krwotoczną z zespołem nerkowym – to ostra choroba wirusowa zagrażająca życiu i zdrowiu człowieka. W początkowym stadium ma objawy podobne do grypy. Z czasem stan się zaostrza, następuje wysoka gorączka oraz dochodzi do niewydolności nerek, a w 10 proc. wypadku choroba może zakończyć się śmiercią. Nawet u osób, które zostały wyleczone mogą się utrzymywać przez długi czas zaburzenia odporności (nawet kilka miesięcy). Wirus rozpowszechniają szczury przez mocz i odchody, a także krew i ślinę. Zakażenie następuje drogą wziewną.
• szczurzą gorączkę – chorobę wywołuje tzw. śrubowiec mały, który bytuje w układzie oddechowym zwierzęcia. Zakażenie następuje po ugryzieniu lub zainfekowaniu rany przez szczura. Możliwe jest także zarażenie się poprzez spożycie zainfekowanego jedzenia. Objawy, które mogą wskazywać na ten rodzaj choroby to plamisto-grudkowa wysypka, wysoka gorączka i zapalenie stawów. Bez leczenia choroba nawraca, a w skrajnych przepadkach prowadzi do śmierci.
• chorobę Weila – jest to choroba objawiająca się wysoką gorączką, dreszczami na ciele, a także bólem mięśni. Niekiedy może towarzyszyć jej żółtaczka. Przyczynia się do uszkodzenia nerek oraz wątroby. Jest przenoszona między innymi przez mocz szczurów. Często zarażają się nią osoby z uszkodzoną skórą (rany, głębokie zadrapania) po kąpieli w akwenach zainfekowanych przez szczurze odchody.
• histoplazmozę – wywołują ją grzyby (Histoplasma capsulatum), które mogą pojawić się w odchodach szczurzych. Zakażenie następuje drogą wziewną, gdy wdycha się powietrze zainfekowane. Choroba objawia się gorączką, suchym i uporczywym kaszlem. Mogą jej towarzyszyć bóle w klatce piersiowej. Nieleczona histoplazmoza może zakończyć się śmiercią.
• hymenolepiozę – przyczyną powstawania choroby może być tasiemiec szczurzy przenoszony przez gryzonie. U dzieci oraz osób o osłabionej odporności szczególnie narażone są jelita. W ciężkich zakażeniach objawia się wymiotami, bólami brzucha, utratą wagi oraz apetytu, a także zaburzeniami snu.
• tyfus plamiasty – wywołują go bakterie przenoszone przez pchły, zarażające się chorobą od szczurów. Bakterie przyczyniają się do wysokiej gorączki, ogólnego osłabienia organizmu, utraty wagi, wysypki, a w skrajnych, nieleczonych wypadkach mogą zakończyć się śmiercią.